Söz konusu; seçimlerimiz ve günlük düşüncelerimizdeki kararlarımız olduğunda, sürücü koltuğunda kendimizin olduğunu düşünürüz. Fakat 5 Mart'ta (2019) Scientific Reports'da yayımlanan bir araştırma, bu durumun sandığımızdan daha otomatik ve bilinçsiz olabileceğini ortaya koydu.

Araştırmaya göre, kişisel seçimlerimiz üzerinde düşündüğümüzden daha az kontrol sahibiyiz ve görünüşe göre seçimlerimiz; biz henüz onların farkında olmadan önce bilinçsiz bir beyin aktivitesi tarafından belirleniyor. Araştırma kapsamında yürütülen deneylerde, ne düşüneceğimize dair serbest seçimlerimizin, biz bu seçimi bilinçli olarak yapmadan 11 saniye önce beyin aktivitesi örgülerimizden tahmin edilebildiği ortaya koyuldu.

Deneyde, insanlardan, kırmızı ve yeşil çizgileri içeren iki görsel modelini (bir tanesi yatay, diğeri dikey) seçmelerini isterken, bu seçimi bilinçli olarak hayal etmeden önce katılımcıların beyinlerini de aynı anda fonksiyonel manyetik rezonans görüntüleme (fMRI) tekniğiyle tarandı.

Bununla birlikte, katılımcılardan görsel modellerden birini seçtikten sonra bu seçimlerinde ne kadar kararlı olduklarını derecelendirmeleri istendi ve bu süreç gerçekleşirken de katılımcıların beyin aktivitesi kayıt edildi.

Araştırmacılar, katılımcıların yalnızca hangi modeli seçeceklerini tahmin etmekle kalmayıp; aynı zamanda katılımcıların görsellerin seçiminde ne kadar güçlü karar verdiklerini de tahmin edebildiler. Makine öğrenmesi yardımıyla, düşüncelerin bilincine varılmadan ortalama 11 saniye önce, katılımcıların gönüllü seçimleri başarılı bir biçimde tahmin edildi.

Görsel ve korteks altı yapıların yanı sıra bilinçli seçimlerimizin yapılmasından sorumlu yönetsel beyin bölgelerinde bulunan ve gelecek hakkındaki seçimlerimize ilişkin bilgi veren beyin bölgeleri, düşüncelerin doğuşunda daha geniş bir alanın sorumlu olduğuna işaret ediyor.

Araştırmacılar, bu durum için; önceki beyin aktivitelerine bağlı olarak "bekleme" durumuna alınan düşüncelerin daha sonra biz farkında olmadan son kararımızı etkilediğini ileri sürüyor.

Tekrar Tekrar Düşünme

Ne düşüneceğimize dair karar verildikçe, beynin yönetsel bölgeleri hangi düşünce izinin daha güçlü olduğunu seçer. Bir diğer ifadeyle, eğer seçimlerinizden birisi daha önceden var olan herhangi bir beyin aktivitesiyle eşleşirse, beyniniz bu seçeneği önceden var olan beyin aktivitesiyle geliştiği için seçme olasılığı daha yüksektir. Bu da, bir şey hakkında neden tekrar tekrar düşünmenin o konu hakkında —pozitif bir geri bildirim döngüsü içerisinde— daha fazla düşünceye yol açtığını açıklayabilir.

İlginç bir şekilde, gelecekteki düşüncelerin öznel gücü aynı zamanda beyindeki dış dünyadan görsel bilgi alan bir alan olan görsel korteksin içindeki aktiviteye de bağlıydı. Bunun, rastgele değiştiğine inanılan algısal bölgelerdeki mevcut aktivite durumunun düşündüğümüz şeyler hakkında ne kadar güçlü düşündüğümüz üzerinde etki sahibi olduğunu gösterdiğini düşünüyor. 

Sonuçlar aynı zamanda da özel mental görsel imgelerimize dair istek duyma hissimizle ilgili sorular ortaya çıkarmaktadır. Bu çalışma, istemsiz görsel düşüncelerin kökenlerini ve içeriğini ve bu düşüncelerin bilinçli görüntüleri nasıl önyargılı hale getirebildiğini ilk kez ele alan araştırma özelliğine sahip.

Bu deneyden kazanılan kavrayış, aynı zamanda da travma sonrası stres bozukluğu gibi mental imgelem kullanan mental bozukluklara dair de yeni öneriler gelişmesine neden olabilir.

Ancak araştırmacılar, tüm seçimlerin,  beyin aktivitesi tarafından belirlenen şeyler olduğu veya bir "kader" gibi önceden var olan varsayımına varacak bir yanılgı içerisine düşülmemesi konusunda uyarıda bulunuyorlar. Araştırma sonuçları, tüm seçimlerin istemsiz imgelerden önce geldiğini ortaya koymuyor, ancak bu mekanizmanın var olduğunu ve potansiyel olarak günlük seçeneklerimizi önyargılı hale getirdiğini göstermektedir.