Geçen hafta boyunca, ESA (European Space Agency)'ye ait Integral uydusu, maddeleri yıldız refakatçisinden alan bir kara delik tarafından yaratılan istisnai bir yüksek enerjili ışık infilakını gözlemekteydi.

 X-ray ve gama ışınları, yıldız patlamaları, çevrelerindeki yiyip tüketen kara delikler veya şiddetli infilaklar gibi Evrendeki en ekstrem fenomenlerden birine işaret ediyordu.

Gece gökyüzünün huzurlu görüntüsüne karşın, yine kendi gözlerimizle parlaklıklarını bir kaç dakikada dramatik boyutlarda göz kırparcasına değiştiren ışık kaynaklarından, bunu yıllar hatta onyıllarca süren aralıklarla yapan kaynaklara kadar, uzayın dinamik bir ışık şovu olduğunu görüyoruz.

Haziran 15'te gökbilimciler uzun zamandır birbirleri ile ilişkileri bilinen X-ray ve gama ışınlarını V404 Cygni yapısında bir arada gözlemledi. Bu yapıda biri diğerinin yörüngesinde bulunan bir yıldız ve bir kara delik bulunuyor. Sistem, Samanyolu galaksimizin içinde, bizden 8.000 ışık yılı uzakta bulunuyor.

Böyle bir ikili sistemde, yıldızdan kara deliğe doğru hareket eden maddeler bir disk halinde bir araya gelerek burada yüksek sıcaklıklara ulaşır. Optik, ultraviyole (morötesi) ve X-ray dalgaboylarında ışınlar yayan maddeler daha sonra spiral bir yol izleyerek kara deliğin içine düşer.

 V404 Cygni'deki yeniden canlanan aktivitelerin ilk işaretleri NASA'nın Swift uydusundaki Burst Alert Teleskobu ile tespit edildi. İlk işaret ani bir gama ışını patlaması olmuştu. Bu aktivite daha sonra X-ray teleskobu ile gözlenecek olan olayları tetiklemişti.

Bu ilk gözlemler, dünya üzerinde ve uydularda bulunan teleskoplarla gerçekleştirilecek kitlesel bir gözlem kampanyasını tetikledi. Buradaki amaç ise V404 Cygni'yi elektromanyetik spektrumun bir ucundan diğer ucuna tüm dalgaboylarında gözlemlemekti. Dünya çapındaki bu eforun bir parçası olarak ESA'ya ait olan Integral adlı gama-ışını gözlemevi 17 Haziran'da kara deliğin dışa doğru patlamasını (infilak etmesini) izlemeye başladı.



 

ESA'nın Integral projesinde görev alan gökbilimci Erik Kuulkers konuyla ilgili : " Kaynağın şu anki davranışı; bir saatten kısa zaman aralıklarında tekrarlanan flaş patlamaları; olağan dışı, diğer kara delik sistemlerinde çok nadir gözlenen türden." açıklamasını yaptı ve ekledi, " tam bu anlarda, sistem X-ray ile gözlenen uzayın en parlak objesi haline geliyor öyle ki yüksek enerjili uzayın en parlak kaynaklarından biri olan Crab Nebula'dan 50 kat daha parlak görünüyor."

V404 Cygni kara delik sistemi 1989 yılından beri bu kadar aktif ve parlak olmamıştı. O dönemde sistem, Mir uzay istasyonu üzerindeki yüksek enerjili cihazlar ve Japon X-ray uydusu Ginga ile gözlemlenmişti.

Kuulkers'e göre gözlenen bu olay, profesyonel bilim hayatında yalnızca bir kez karşılaşılabilecek kadar nadir gerçekleşen ve heyecan verici bir uzay fenomeni.

 

 

---

Kaynak : European Space Agency Official Website , Monster Black Hole Wakes Up After 26 Years, www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/Integral/Monster_black_hole_wakes_up_after_26_years

---