Post Author Avatar
Yusuf Cem Durakcan
Boğaziçi Üniversitesi - Çevirmen/Yazar
Bilgisayarların tarihi söz konusu olduğunda, genellikle aklımıza şu anda kullandığımız ve geliştirilmesinin üzerinden yalnızca on yıllar geçmiş modern dijital bilgisayarlar gelir. Fakat bilgisayarların tarihi, aslında düşünülenden çok daha öncesine dayanıyor ve şimdi kullandığımız bilgisayarların temelini binlerce yıllık analog makineler oluşturuyor.

Şu ana kadar bilinen en eski analog makinenin, Antikitera mekanizması olduğunu söylemek mümkün. Ciddi şekilde aşınmış bronz malzemeden oluşan bir insan eseri, Akdeniz adası olan Antikythera’da bir gemi enkazının içerisinde 20.yüzyılın başlarında bulunmuştu. Yapılan araştırmalar sonrasında bu bronz kalıntıların, aslında en az 30 dişli çarktan oluşan karmaşık bir mekanizmaya ait olduğu anlaşıldı.

Bu mekanizma, Güneş Sistemi’nin döngülerini takip ve tahmin edebilmeye yarayan sistemiyle, bilinen en eski astronomik takvim olarak değerlendiriliyor. Aslında teknik olarak bunun bir bilgisayardan çok hesap makinası olduğunu da söylemek mümkün; çünkü bu yapı yeniden programlanamıyor.

2004 yılından bu güne, bu mekanizmanın yapısını ve fonksiyonunu ortaya çıkarmak için modern görüntüleme yöntemleri kullanılarak çalışmalar yürütülüyor. Bu teknikler yardımıyla, geminin battığı sırada ve sonrasında zarar görmüş mekanizma yüzeyindeki ve hatta içerisine gömülü haldeki yazılar belirlendi.

Peki bu mekanizma hakkında ne biliyoruz? Mekanizma içerisinde bulunan yazılar bize ne anlatıyor? Aşağıdaki videoda bu makinenin replikasını görebilirsiniz.

https://www.youtube.com/watch?v=RLPVCJjTNgk

Tarihin İçyüzü


Mekanizmanın yeniden yapılmış ilk halinde, boyutu yaklaşık olarak bir ayakkabı kutusu kadardı ve iki tarafına dairesel kadranlar yerleştirildi. Kutunun kenarındaki bir kol yardımıyla, kullanıcı içerideki dişlileri döndürebiliyordu. Bu mekanizma ile ön taraftaki kadran sayesinde Güneş’in ve Ay’ın gökteki konumlarını izleyebilmek mümkün. Ayrıca Ay’ın görünüşü de (dolunay ve yarım ay gibi) yine ön taraftaki kadrandan takip edilebiliyor. Arka taraftaki kadran sayesinde de kamer ayının 19 yıllık döngüsünü, Ay ve Güneş tutulmalarının 18.2 yıllık Saros döngüsünü ve hatta olimpiyat oyunlarının dört yıllık döngüsünü bile takip etmek mümkün.

Mekanizma üzerindeki yazıtların, kullanıcının kadranlara bakarak ne gördüğünü ve mekanizmayı nasıl kullanacağını anlattığı düşünülüyor. Fakat yeni yayımlanan yazıların mekanizma hakkında bilmemiz gerekenlere daha fazla şey eklediğini söylemek mümkün. Çünkü bu yazılarda ayrıca Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn’ün konumları da anlatılıyor.

Makine üzerine gezegenler, uzaydaki düzensiz dolanımları göz önünde bulundurularak yerleştirilmiş. Bahsi geçen gösterim şeklinin doğrulanması, bu makinenin oldukça ileri düzeyde ve karmaşık olduğunu gösteriyor. Her ne kadar makine üzerindeki gezegenleri gösteren dişliyi çalıştıran sistem, büyük ihtimalle gemi kazasında kaybolmuş olsa da Güneş'in ve Ay'ın dolanımlarını gösteren sistemi tasarlayıp geliştirebilen kişilerin, planet dişli tahriğini geliştirebilecek donanıma sahip olduklarını öngörmek çok da zor değil.

Bu antik makine üzerindeki yeni ortaya çıkartılan pasajlar, yıl içerisinde hangi yıldızların hangi zaman aralığında görünür olduğunu açıklıyor. Bu pasajların stilleri, Yunan gökbilimci ve matematikçi Geminos’un milattan önce 1.yüzyıldan kalma olan ve oldukça iyi bilinen gökbilimsel yazılarının tarzına çok yakın. Bu bağlantı yalnızca gemi kazasının tahmini tarihi olan milattan önce 60’lı yıllar ile örtüşmüyor, ayrıca verilerin alındığı enlem bilgileri ile de bu mekanizmanın Rodos adasından çıktığı anlaşılıyor.

https://www.youtube.com/watch?v=6Wp3wL8g2Eg

Gerçeği Ortaya Çıkartmak


Her ne kadar makinenin ne işe yaradığı çözülmüş gibi görünse de bu mekanizmanın ne için kurulduğu tam olarak anlaşılabilmiş değil. Bu makinenin dini bir önemi mi vardı, ya da bu makine bir çeşit eğitim aracı mıydı? Bu kadar detaylı astronomik tanımlama içeren bir aracın geliştirilmiş olması oldukça ilgi çekici.

Yazının büyük bölümünde gökbilimsel bir alet olarak tanımladığımız bu makine ile Yunanların gökbilimsel bilgisine ve makine tasarlama yeteneklerine şahitlik ediyoruz. Makine ile ilgili bir küçük detay daha verelim. Bazı yazıtlarda yörüngelerin renklerinin tartışıldığı görülüyor. Makinenin tasarımcıları tarafından bu renkler ile yörüngelerin iyi mi yoksa kötü mü kehanette bulunduğu üzerine yorumlamalar yapılmış olabilir.

Antikitera mekanizmasını anlamak için, makineler üzerine klasik dönemden daha fazla el yapımı eşyaya ya da yazıta ihtiyaç var. Ne yazık ki hem Antik hem de Orta Çağ'da değerli metallerin geri dönüşümü olduğu için, bütün mekanizmaların yok edildiğini söylemek mümkün. Pompeii ya da Herculaneum gibi kazı alanlarında, hep yeni bir aletin ya da yazıtın bulunma ihtimali var. Fakat klasik dönemden bulunabilecek en iyi kalıntıların yine batmış gemilerden elde edilme ihtimali daha yüksek.




Kaynak ve İleri Okuma:

  • The Inscriptions of the Antikythera Mechanism, Almagest 7-1, May 2016, Retrieved from http://www.hpdst.gr/publications/almagest/issues/7-1

  • Eclipses and The Saros, NASA, Retrieved from http://eclipse.gsfc.nasa.gov/SEsaros/SEsaros.html

  • Greek "Computer" Tracked Ancient Olympics, Other Games, National Geographic, Retrieved from http://news.nationalgeographic.com/news/2008/07/080730-greek-computer.html

  • What the world’s oldest calculator tells us about the ancient Greeks' view of the universe, The Conversation, Retrieved from http://theconversation.com/what-the-worlds-oldest-calculator-tells-us-about-the-ancient-greeks-view-of-the-universe-62234

  • Evans J., Berggren J. L., Geminos's Introduction to the Phenomena: A Translation and Study of a Hellenistic Survey of Astronomy, Princeton University Press, 2006

  • Decoding the Antikythera Mechanism, the First Computer, Smithsonian, Retrieved from http://www.smithsonianmag.com/history/decoding-antikythera-mechanism-first-computer-180953979/?no-ist






Bu içerik BilimFili.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. BilimFili.com`un belirtmiş olduğu "Kullanım İzinleri"ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir