Post Author Avatar
Dilem Göktaş
Ankara Üniversitesi - Çevirmen
Kara delik faaliyetleri görünür bölge dalga boylarında gözlemlenebiliyor mu? Aktif kara delik gözlemlemek için 20 cm ye yakın bir teleskop yeterli olur mu?

Kara delik gözlemlemek için ihtiyacımız olan tek şey 20 cm’lik bir teleskop. Uluslararası araştırma ekibi kara deliklerin patlama sırasında ki faaliyetlerinde gözlenen ışığın görülebilir olduğunu bildiriyor ve kara delikleri çevreleyen gazlardan çıkan yüksek frekanslı ışık bunun bir göstergesidir. Yeni sonuçlar, optik ışınları ve X-ışınlarını kara delik aktivitelerini gözlemlemek için güvenilir gözlemsel veriler sağladığını göstermektedir.
Kyoto Üniversitesi yüksek lisans öğrencisi Mariko Kimura “Biz şuan optik ışın merkezli gözlemler yapıyoruz —diğer bir değişle görünür ışık— yüksek frekanslı (düşük dalgaboylu) X-Işın ve gama ışın teleskoplar olmadan gözlemlenebilir” diye açıklıyor.

Bazı kara delik ikilileri bir yada birkaç yıl içinde patlamalara uğrarlar ve içindeki maddeyi enerji ─X-ışınları da dahil olmak üzere─ olarak uzaya fırlatırlar. Bir kara deliğin potansiyel kuyusunun çok derin olması nedeniyle yakın çevresinde oluşacak yığılım diskinin üzerine düşen maddeler diskin çok yüksek sıcaklıklara erişmesine neden olacak, bu da diskin (ve dolaylı olarak kara deliğin) yayılan X-ışınları sayesinde saptanmasını sağlayacaktır.

ciplak-gozle-kara-delikleri-gormek-1-bilimfilicom Güneş kütlesindeki bir kara delik ve 6070 ışık yılı uzaklıkta bulunan Cygnus X-1'e ait görsel. Görsel Telif: NASA/CXC/M.Weiss Güneş kütlesindeki bir kara delik ve 6070 ışık yılı uzaklıkta bulunan Cygnus X-1'e ait görsel. Görsel Telif: NASA/CXC/M.Weiss


Kara delikler yaygın olarak yoldaş yıldızdan aldığı gazları etrafında biriktirir ve bir disk oluşturarak spiral bir desen oluştururlar. Tipik kara delik aktivitelerinde sıcaklık 10 milyon Kelvin veya saha fazla sıcaklığa ulaştığında diskin iç kısımlarında topaklanmalar olduğu X-ışınları aracılığıyla gözlenmiştir.
Dünya`ya en yakın olduğu düşünülen kara delik çiftlerinden biri olan V404 Cygni 26 yıl sonra 15 Haziran 2015 de böyle bir patlama gerçekleştirdi. Kyoto Üniversitesi’nden astronomlar tarafından yönetilen ekip, V404 Cygni den benzeri görülmemiş miktarlarda veri elde etmeyi başardı elde edilen verilerde birkaç saat birkaç dakikalık zaman çizelgelerine sahip tekrar eden desenler bulgulamayı başardı. Takım optik dalgalanma desenlerini X-ışınlarının korelasyonları ile buldu.

Optik ve X-ışını gözlem verileri, Kyoto astronomları ve ulusal uzay ajansı JAXA, ulusal laboratuvarı RIKEN ve Hiroşima Üniversitesi işbirlikçilerinin analizlere dayanarak kara deliğin etrafında toplanan diskin iç kısımlarından çıkan X-ışın ışınlarından kaynaklandığını gösterdi. Bu X-ışınları saçılarak diskin dış kısımlarını ısıtır böylece optik bölgede yapılan gözlemlerde insan gözünün görebileceği bir hale gelir.

Bu patlama gözlemleri farklı ülkeler arasında iş birliği yapılarak araştırıldığı için uluslararası bir öneme de sahip. Araştırmacılar farklı yerlerden yapılan gözlemlerin daha kapsamlı veri elde etmeyi mümkün kılması açısından önemli olduğunu söylüyor. Daisuke Nogami ”Yıldızlar hava karardıktan sonra gece boyunca gözlemlenebilirler ancak böyle nadir bir olayı belgelemek için uluslar arası gözlem ağı oluşturarak bir araya geldiğimiz için mutluyuz” diyor.
Çalışma ayrıca tekrarlanan varyasyonların kütle aktarımlarının hızlarından meydana geldiğini ortaya koydu. Kara deliğin etrafında tekrarlayan aktiviteyi tetikleyen temel faktör yörünge döneminin uzunluğu yerine kara delik etrafındaki kütle aktarımının hızı olduğunu göstermektedir.




Referans:  Mariko Kimura, Keisuke Isogai, Taichi Kato, Yoshihiro Ueda, Satoshi Nakahira, Megumi Shidatsu, Teruaki Enoto, Takafumi Hori, Daisaku Nogami, Colin Littlefield, Ryoko Ishioka, Ying-Tung Chen, Sun-Kun King, Chih-Yi Wen, Shiang-Yu Wang, Matthew J. Lehner, Megan E. Schwamb, Jen-Hung Wang, Zhi-Wei Zhang, Charles Alcock, Tim Axelrod, Federica B. Bianco, Yong-Ik Byun, Wen-Ping Chen, Kem H. Cook, Dae-Won Kim, Typhoon Lee, Stuart L. Marshall, Elena P. Pavlenko, Oksana I. Antonyuk, Kirill A. Antonyuk, Nikolai V. Pit, Aleksei A. Sosnovskij, Julia V. Babina, Aleksei V. Baklanov, Alexei S. Pozanenko, Elena D. Mazaeva, Sergei E. Schmalz, Inna V. Reva, Sergei P. Belan, Raguli Ya. Inasaridze, Namkhai Tungalag, Alina A. Volnova, Igor E. Molotov, Enrique de Miguel, Kiyoshi Kasai, William L. Stein, Pavol A. Dubovsky, Seiichiro Kiyota, Ian Miller, Michael Richmond, William Goff, Maksim V. Andreev, Hiromitsu Takahashi, Naoto Kojiguchi, Yuki Sugiura, Nao Takeda, Eiji Yamada, Katsura Matsumoto, Nick James, Roger D. Pickard, Tamás Tordai, Yutaka Maeda, Javier Ruiz, Atsushi Miyashita, Lewis M. Cook, Akira Imada, Makoto Uemura. Repetitive patterns in rapid optical variations in the nearby black-hole binary V404 Cygni. Nature, 2016; 529 (7584): 54 DOI:10.1038/nature16452

Kaynak: Kyoto University. "'Seeing' black holes with a home-use telescope: Team reports that black hole activity can be observed via visible rays." ScienceDaily. ScienceDaily, 6 January 2016. <www.sciencedaily.com/releases/2016/01/160106143014.htm> 


Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir