Fas’ta Bulunan "Erken İnsan" Fosilleri Bize Ne Anlatıyor?
Modern insanın ya da Latince ismiyle Homo sapiens’in bilinen en eski varlığı geçmişte yapılan çalışmalar sonucu yaklaşık 200.000 yıl önceye dayandığı ortaya konulmuştu. Bu görüş...
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör
Modern insanın ya da Latince ismiyle Homo sapiens’in bilinen en eski varlığı geçmişte yapılan çalışmalar sonucu yaklaşık 200.000 yıl önceye dayandığı ortaya konulmuştu. Bu görüş, Doğu Afrika’da bugünün Etiyopya’sında bulunan Homo sapiens fosillerinin tarihlendirilmesi ve genetik analizleriyle de desteklenmişti.
Geçtiğimiz haftaya kadar modern insanın en eski örneğine dair kavrayışımız bu şekildeydi. Ancak Nature’da yayımlanan iki araştırmanın, Fas’ta beş bireye ait kafatası kemikleri bulduğunu duyurmasıyla; modern insanın ilk örneklerine dair tarihlendirmenin, mevcut kavrayışımızdan yaklaşık 100.000 yıl önceye yani 300.000 yıllık bir geçmişe sahip olduğu şeklinde tartışmaları ateşledi.
Fosil bulguları, türümüzün kökenini yaklaşık 300.000 yıl önceye kadar götürüyor gibi görünüyor ve biyolojimizdeki ve davranışlarımızdaki önemli değişimlerin o zamana kadar Afrika'nın büyük bir çoğunluğunda zaten gerçekleşmiş olduğu fikrine destek sunuyor.
Modern insan ile karşılaştırıldığında, Fas’ta bulunan fosillerin, kafatası yapısı olarak biraz daha farklı oldukları görülüyor. Her ne kadar yüz şekli modern insanınkinin neredeyse aynısı olsa da, fosillerden elde edilen veriler, kafatası şeklinin modern insandan ziyade daha geçmişte yaşamış türlerinkine benzediğini ortaya koyuyor.
Anatomik olarak, bu analizler, 300.000 yıllık Jebel Irhoud Homo sapiens'ini, Homo erectus ile Afrika arkaik Orta Pleistosen homininlerinin arasında bir yere yerleştiririyor. Bu haliyle de, Homo sapiens’in, hem modern insan hem de Neandertal soyu arasındaki bir ara türden evrildiği hipotezini yeniden sorgulatıyor.
Bu farklılıklar da, gerek yurt içi gerek yurt dışı haber kaynaklarında sunulan “Evrim Sil Baştan” başlıklarının aksine; Homo sapiens’in evrimi hakkındaki kavrayışımıza dair yeni çıkarımlar sağlıyor. Fosillerin incelenmesi sonucu elde edilen bulgular; "evrimi sil baştan” yapmak yerine, yüz şeklimizin modern insanın evrimsel sürecinde düşündüğümüzden daha erken belirginleştiğini, buna karşın belirli bilişsel fonksiyonlarımızın ise Homo sapiens soyunun evrimiyle ve kafatasımızdaki modifikasyonlardan sonra ortaya çıkmış olabileceğine işaret ediyor.
Bu yeni bulgular, Homo sapiens’in Afrika’daki geniş yayılımının kompleks resmiyle de tutarlılık gösteriyor. Gözlemlenen kafatası şekilleri, hesaplanmış kemik yaşları ve bulunan aletler, Afrika'da bulunan diğer insan benzeri diğer fosillere dair yorumlarda bulunma noktasında etkilere sahiptir.
Örneğin, 1932 yılında Güney Afrika’daki Florisbad isimli kazı bölgesinde bulunan 259.000 yıllık kafatası fosilinin, Homo heidelbergensis mi yoksa Homo helmei olarak mı tanımlanması gerektiği uzun süren bir tartışmanın konusu olmuştu. Fakat, Fas’ta bulunan örneklerde gözlemlenen anatomik özellikler ile birlikte, Florisbad kafatasına dair tartışmaya Homo sapiens türünü de dahil edeceğe benziyor.
Öte yandan bu yeni fosiller, 2015 yılında Güney Afrika’da bulgularına ulaşılan Homo naledi’ye de ışık tutması açısından da önemlidir. 250 bin yıl önceye kadar yaşadığı düşünülen bu türün hayatta olduğu dönem, Fas’ta bulunan örneklerle aynı zaman dilimine denk geliyor. Elde edilen deliller, çok daha arkaik hominin türlerinin (Homo naledi, homo cinsinin farklı bir dallanmasıdır, Homo sapiens’in doğrudan atası değildir) aynı dönemde yaşadığını ortaya koymaktadır.
Benzer şekilde, fosillerin keşfedildiği bölgeden çok da uzak olmayan ve yine Fas’ta keşfedilen Homo erectus, 250.000 yıl önceye tarihlenmiştir. Her ne kadar yaşı ve tanımlanması konusunda tartışmalar sürse de, Homo erectus da, Homo sapiens’in iddia edilen bu erken formuyla aynı dönemde yaşamış olabilir.
Her ne kadar, Fas’taki fosilleri bulan araştırmacılar, fosilleri “erken Homo sapiens” olarak tanımlasa da, bu yorumlamanın insan evriminin karmaşıklığını göz ardı eden bir yaklaşımı benimsediğini ileri süren bilim insanları da var.
Her şeyden öte, Fas’ta keşfedilen bu fosillerin Homo sapiens olarak tanımlanmış olması onların bizim atalarımız olduğu anlamına gelmiyor. Evrim, kesin başlangıçları ve sonları olan, değişmeyen, sabit bir süreç değildir. Dolayısıyla, bir tür için “ilk hali” diyebileceğimiz bir an yoktur, yalnızca geçiş formları bulunur. Dolayısıyla, bu fosillerin modern insanın ilk formuna ait olduğunu ileri sürmekten ziyade onların bir geçiş formuna ait olduğunu belirtmemizde fayda var. Bulunan fosiller, çeşitli medya organlarının sunduğu gibi “bir dönüm noktası” değil, aksine evrimin yavaş yavaş gerçekleştiğinin bir göstergesidir. Yani, araştırma sonuçlarının bilimsel anlamda çok önemli olduğunu ancak “beklenmedik bir buluş” olmadığını söylemeliyiz.
Bunun yanı sıra, Afrika dışındaki eski insanlarla ne kadar çok karıştığımız göz önüne alındığında, Homo sapiens soyunu Fas’taki bu fosiller üzerine şekillendirmemiz ne kadar doğrudur? Ya da sadece yüzlerinin şekli bu hominini, Homo sapiens olarak tanımlamamız için yeterli midir?
Modern insanın 300.000 yıl önce tek bir soyunun olduğunu ileri sürmek evrimsel olarak da hatalıdır. Fas’ta elde edilen fosillere dayanarak tanımlanan bu bireyler, diğer hominilerle melezlenerek atamıza katkıda bulunabilir, böylece daha sonra modern insanları ortaya çıkaran melez bir popülasyon da oluşturmuş olabilirler. Evrimde tek bir senaryonun olmadığı gerçekliğini göz önünde bulundurursak, soyumuzun tek bir noktadan ziyade örgülü bir yapıya sahip olmasının daha muhtemel olduğunu söylemeliyiz. Populasyon kayması, genişleme, geri melezleme, daralma ve yok olmayı takip eden yeniden populasyon oluşumu; bunların hepsi gen havuzunda değişimler meydana getirir. İşte evrim, bu şekilde yürür.
Açık olan şu ki; artık her zamankinden daha çok soracağımız sorular ve yeni deliller ortaya çıkmıştır. Onlara Homo sapiens ya da başka bir hominin türü dense de, gerçek şu ki; bu erken homininler, aletlerini keskinleştiriyor ve başarılı bir avdan sonra Fas’taki bir mağarada konaklıyordu. Ayrıca, fosillerle aynı yerde kemirgen kalıntıları da bulunmuştur, bu da bu homininlerin muhtemelen fare sıkıntısıyla da uğraştıklarını gösteriyor.
Bu insanların doğrudan atalarımız olup olmadıklarını asla bilemeyiz, ama muhtemelen insan olduklarını söyleyebiliriz. Bulgular, Homo cinsine ait bulmacayı daha da karmaşık hale getirmiştir.
Kaynaklar ve İleri Okuma:
--The age of the hominin fossils from Jebel Irhoud, Morocco, and the origins of the Middle Stone Age. Nature. https://www.nature.com/nature/journal/v546/n7657/full/nature22335.html
--Earliest evidence of modern human life history in North African early Homo sapiens. Proceedings of the National Academy of Sciences. http://www.pnas.org/content/104/15/6128.short
--Archaic Homo sapiens. Nature Education. https://www.nature.com/scitable/knowledge/library/archaic-homo-sapiens-103852137 (accessed June 12, 2017)
--World’s oldest Homo sapiens fossils found in Morocco. ScienceMag. http://www.sciencemag.org/news/2017/06/world-s-oldest-homo-sapiens-fossils-found-morocco (accessed June 12, 2017)
--New Moroccan fossils suggest humans lived and evolved across Africa 100,000 years earlier than we thought. TheConversation. https://theconversation.com/new-moroccan-fossils-suggest-humans-lived-and-evolved-across-africa-100-000-years-earlier-than-we-thought-78826 (accessed June 12, 2017)
--Modern humans evolved 100,000 years earlier than we thought – and not just in east Africa. TheConversation. https://theconversation.com/modern-humans-evolved-100-000-years-earlier-than-we-thought-and-not-just-in-east-africa-78875 (accessed June 12, 2017)
--300,000 year-old “early Homo sapiens” sparks debate over evolution. ArsTechnica. https://arstechnica.com/science/2017/06/300000-year-old-early-homo-sapiens-sparks-debate-over-evolution/ (accessed June 12, 2017)
--Antik İnsanlar Hakkında Neler Biliyoruz? Bilimfili.com https://bilimfili.com/antik-insanlar-hakkinda-neler-biliyoruz/
--Homo naledi 250.000 Yıl Önce Yaşamış Olabilir ve Peki Bu Ne Anlama Gelir? Biilimfili.com https://bilimfili.com/homo-naledi-250-000-yil-once-yasamis-olabilir-ve-peki-bu-ne-anlama-gelir/
Geçtiğimiz haftaya kadar modern insanın en eski örneğine dair kavrayışımız bu şekildeydi. Ancak Nature’da yayımlanan iki araştırmanın, Fas’ta beş bireye ait kafatası kemikleri bulduğunu duyurmasıyla; modern insanın ilk örneklerine dair tarihlendirmenin, mevcut kavrayışımızdan yaklaşık 100.000 yıl önceye yani 300.000 yıllık bir geçmişe sahip olduğu şeklinde tartışmaları ateşledi.
Fosil bulguları, türümüzün kökenini yaklaşık 300.000 yıl önceye kadar götürüyor gibi görünüyor ve biyolojimizdeki ve davranışlarımızdaki önemli değişimlerin o zamana kadar Afrika'nın büyük bir çoğunluğunda zaten gerçekleşmiş olduğu fikrine destek sunuyor.
Modern insan ile karşılaştırıldığında, Fas’ta bulunan fosillerin, kafatası yapısı olarak biraz daha farklı oldukları görülüyor. Her ne kadar yüz şekli modern insanınkinin neredeyse aynısı olsa da, fosillerden elde edilen veriler, kafatası şeklinin modern insandan ziyade daha geçmişte yaşamış türlerinkine benzediğini ortaya koyuyor.
Anatomik olarak, bu analizler, 300.000 yıllık Jebel Irhoud Homo sapiens'ini, Homo erectus ile Afrika arkaik Orta Pleistosen homininlerinin arasında bir yere yerleştiririyor. Bu haliyle de, Homo sapiens’in, hem modern insan hem de Neandertal soyu arasındaki bir ara türden evrildiği hipotezini yeniden sorgulatıyor.
Bu farklılıklar da, gerek yurt içi gerek yurt dışı haber kaynaklarında sunulan “Evrim Sil Baştan” başlıklarının aksine; Homo sapiens’in evrimi hakkındaki kavrayışımıza dair yeni çıkarımlar sağlıyor. Fosillerin incelenmesi sonucu elde edilen bulgular; "evrimi sil baştan” yapmak yerine, yüz şeklimizin modern insanın evrimsel sürecinde düşündüğümüzden daha erken belirginleştiğini, buna karşın belirli bilişsel fonksiyonlarımızın ise Homo sapiens soyunun evrimiyle ve kafatasımızdaki modifikasyonlardan sonra ortaya çıkmış olabileceğine işaret ediyor.
İnsanın Karmaşık Evrimsel Yolculuğu
Bu yeni bulgular, Homo sapiens’in Afrika’daki geniş yayılımının kompleks resmiyle de tutarlılık gösteriyor. Gözlemlenen kafatası şekilleri, hesaplanmış kemik yaşları ve bulunan aletler, Afrika'da bulunan diğer insan benzeri diğer fosillere dair yorumlarda bulunma noktasında etkilere sahiptir.
Örneğin, 1932 yılında Güney Afrika’daki Florisbad isimli kazı bölgesinde bulunan 259.000 yıllık kafatası fosilinin, Homo heidelbergensis mi yoksa Homo helmei olarak mı tanımlanması gerektiği uzun süren bir tartışmanın konusu olmuştu. Fakat, Fas’ta bulunan örneklerde gözlemlenen anatomik özellikler ile birlikte, Florisbad kafatasına dair tartışmaya Homo sapiens türünü de dahil edeceğe benziyor.
Öte yandan bu yeni fosiller, 2015 yılında Güney Afrika’da bulgularına ulaşılan Homo naledi’ye de ışık tutması açısından da önemlidir. 250 bin yıl önceye kadar yaşadığı düşünülen bu türün hayatta olduğu dönem, Fas’ta bulunan örneklerle aynı zaman dilimine denk geliyor. Elde edilen deliller, çok daha arkaik hominin türlerinin (Homo naledi, homo cinsinin farklı bir dallanmasıdır, Homo sapiens’in doğrudan atası değildir) aynı dönemde yaşadığını ortaya koymaktadır.
Benzer şekilde, fosillerin keşfedildiği bölgeden çok da uzak olmayan ve yine Fas’ta keşfedilen Homo erectus, 250.000 yıl önceye tarihlenmiştir. Her ne kadar yaşı ve tanımlanması konusunda tartışmalar sürse de, Homo erectus da, Homo sapiens’in iddia edilen bu erken formuyla aynı dönemde yaşamış olabilir.
Madalyonun Öteki Yüzünde Ne Var?
Her ne kadar, Fas’taki fosilleri bulan araştırmacılar, fosilleri “erken Homo sapiens” olarak tanımlasa da, bu yorumlamanın insan evriminin karmaşıklığını göz ardı eden bir yaklaşımı benimsediğini ileri süren bilim insanları da var.
Her şeyden öte, Fas’ta keşfedilen bu fosillerin Homo sapiens olarak tanımlanmış olması onların bizim atalarımız olduğu anlamına gelmiyor. Evrim, kesin başlangıçları ve sonları olan, değişmeyen, sabit bir süreç değildir. Dolayısıyla, bir tür için “ilk hali” diyebileceğimiz bir an yoktur, yalnızca geçiş formları bulunur. Dolayısıyla, bu fosillerin modern insanın ilk formuna ait olduğunu ileri sürmekten ziyade onların bir geçiş formuna ait olduğunu belirtmemizde fayda var. Bulunan fosiller, çeşitli medya organlarının sunduğu gibi “bir dönüm noktası” değil, aksine evrimin yavaş yavaş gerçekleştiğinin bir göstergesidir. Yani, araştırma sonuçlarının bilimsel anlamda çok önemli olduğunu ancak “beklenmedik bir buluş” olmadığını söylemeliyiz.
Bunun yanı sıra, Afrika dışındaki eski insanlarla ne kadar çok karıştığımız göz önüne alındığında, Homo sapiens soyunu Fas’taki bu fosiller üzerine şekillendirmemiz ne kadar doğrudur? Ya da sadece yüzlerinin şekli bu hominini, Homo sapiens olarak tanımlamamız için yeterli midir?
Modern insanın 300.000 yıl önce tek bir soyunun olduğunu ileri sürmek evrimsel olarak da hatalıdır. Fas’ta elde edilen fosillere dayanarak tanımlanan bu bireyler, diğer hominilerle melezlenerek atamıza katkıda bulunabilir, böylece daha sonra modern insanları ortaya çıkaran melez bir popülasyon da oluşturmuş olabilirler. Evrimde tek bir senaryonun olmadığı gerçekliğini göz önünde bulundurursak, soyumuzun tek bir noktadan ziyade örgülü bir yapıya sahip olmasının daha muhtemel olduğunu söylemeliyiz. Populasyon kayması, genişleme, geri melezleme, daralma ve yok olmayı takip eden yeniden populasyon oluşumu; bunların hepsi gen havuzunda değişimler meydana getirir. İşte evrim, bu şekilde yürür.
Açık olan şu ki; artık her zamankinden daha çok soracağımız sorular ve yeni deliller ortaya çıkmıştır. Onlara Homo sapiens ya da başka bir hominin türü dense de, gerçek şu ki; bu erken homininler, aletlerini keskinleştiriyor ve başarılı bir avdan sonra Fas’taki bir mağarada konaklıyordu. Ayrıca, fosillerle aynı yerde kemirgen kalıntıları da bulunmuştur, bu da bu homininlerin muhtemelen fare sıkıntısıyla da uğraştıklarını gösteriyor.
Bu insanların doğrudan atalarımız olup olmadıklarını asla bilemeyiz, ama muhtemelen insan olduklarını söyleyebiliriz. Bulgular, Homo cinsine ait bulmacayı daha da karmaşık hale getirmiştir.
Kaynaklar ve İleri Okuma:
--The age of the hominin fossils from Jebel Irhoud, Morocco, and the origins of the Middle Stone Age. Nature. https://www.nature.com/nature/journal/v546/n7657/full/nature22335.html
--Earliest evidence of modern human life history in North African early Homo sapiens. Proceedings of the National Academy of Sciences. http://www.pnas.org/content/104/15/6128.short
--Archaic Homo sapiens. Nature Education. https://www.nature.com/scitable/knowledge/library/archaic-homo-sapiens-103852137 (accessed June 12, 2017)
--World’s oldest Homo sapiens fossils found in Morocco. ScienceMag. http://www.sciencemag.org/news/2017/06/world-s-oldest-homo-sapiens-fossils-found-morocco (accessed June 12, 2017)
--New Moroccan fossils suggest humans lived and evolved across Africa 100,000 years earlier than we thought. TheConversation. https://theconversation.com/new-moroccan-fossils-suggest-humans-lived-and-evolved-across-africa-100-000-years-earlier-than-we-thought-78826 (accessed June 12, 2017)
--Modern humans evolved 100,000 years earlier than we thought – and not just in east Africa. TheConversation. https://theconversation.com/modern-humans-evolved-100-000-years-earlier-than-we-thought-and-not-just-in-east-africa-78875 (accessed June 12, 2017)
--300,000 year-old “early Homo sapiens” sparks debate over evolution. ArsTechnica. https://arstechnica.com/science/2017/06/300000-year-old-early-homo-sapiens-sparks-debate-over-evolution/ (accessed June 12, 2017)
--Antik İnsanlar Hakkında Neler Biliyoruz? Bilimfili.com https://bilimfili.com/antik-insanlar-hakkinda-neler-biliyoruz/
--Homo naledi 250.000 Yıl Önce Yaşamış Olabilir ve Peki Bu Ne Anlama Gelir? Biilimfili.com https://bilimfili.com/homo-naledi-250-000-yil-once-yasamis-olabilir-ve-peki-bu-ne-anlama-gelir/
Bu içerik BilimFili.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. BilimFili.com`un belirtmiş olduğu “Kullanım İzinleri”ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket
Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?
Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.
Destek Ol
Yorum Yap (0)
Bunlar da İlginizi Çekebilir
23 Aralık 2015
Saç Renginin Evrimi
17 Ocak 2015
Neandertal yapımı kemik aletler
01 Eylül 2015
İnsan Vücudunun Evrimi Dört Aşamadan Geçti
25 Temmuz 2017
İnsan Beyni Nasıl Bu Kadar Büyüdü?