Post Author Avatar
Gürkan Akçay
Boğaziçi Üniversitesi - Yazar / Editör

Bitkilerin, yapışkan veya dikenli tohumlarını diğer canlıları kullanarak etrafa saçması alışılmadık bir durum değildir. Besin arayışı ya da biraz dinlenmek için bile olsa kendilerine temas eden diğer hayvanlara yapışan, tüylerine dolaşan, dikenli yapısıyla hayvanın vücuduna tutunan tohumlar, bir başka yerde çimlenmek için yola çıkar.

Fakat Hint ve Pasifik okyanusunun kıyısında tropikal bölgede bulunan bir ağaç cinsi, tohumlarını bu şekilde dağıtma yöntemini biraz abartmış durumda. Ağaç, dallarına konan pek çok kuşun uçmasını engelliyor ve onları öldürüyor.

Evrimin şaşırtıcı tuhaflıklarından birisini sergileyen Pisonia cinsine ait ağaçların pek çoğu, kalın bir mukoza ve küçük kancalarla kaplı uzun tohumlar üretir; bunlar, ağaca yuva yapan ya da konan böcekler ve --deniz kırlangıcı gibi-- kuşlar da dahil olmak üzere neredeyse her şeye yapışır.

Pisonia cinsini diğer ağaçlardan ayıran şey, uçmayı ve hareketi engelleyen ve çok hızlı bir biçimde yapışan tohumlarıdır. Özellikle de, eğer ki bir kuş ağacın çevresindeki tohumlarla kaplı alana iniş yaparsa, kuşun neredeyse her yerine yapışan tohumlar tekrar uçmayı neredeyse imkansız hale getiriyor. Eğer etraftaki bir avcı ya da leşçil tarafından ayıklanmazsa da, pek çok kuş ağacın ayaklarında ölür ve toprağa karışır.

Öte yandan bu durum, az rastlanan, nadir bir durum değildir. Pisonia, uzun zamandır kuş yakalayan ağaç olarak olarak bilinir. University of Victoria'dan bilim insanları, bu "suçun" ardında bazı evrimsel nedenlerin bulunup bulunmadığını araştırmak için uzun süredir çalışmalar yürütüyor.  1999 ve 2000 yılları içerisinde 10 ayı aşkın bir sürede yürütülen deneyler, ölen kuşlara yapışmış tohumların --eğer varsa-- ne gibi bir faydasının olabileceğini belirlemeye odaklandı.

Elbette ki araştırmaya başlamak için en belirgin yer, ağacın hemen altında, tohumlarını bıraktığı, besin açısından zengin, çürümüş cesetlerle dolu topraktı. Fakat garip bir biçimde, cesetlere dolaşmış tohumların, daha uzaktaki tohumlara kıyasla daha iyi hayatta kalabildiği ya da daha hızlı büyüdüğü konusunda herhangi bir bulguya erişilmedi. Görünüşe göre, cesetlerin Pisonia'ya bu kadar yakın olmasının herhangi bir yararı bulunmuyor. Buna ek olarak, ağacın, ölü kuşlara kıyasla canlı kuş pisliklerinden çok daha fazla gübre aldığı ve daha iyi büyüdüğü bulgusuna da ulaşıldı.

Araştırmacılar, daha sonra, deniz suyuna düşmüş ölü kuşların, tohumların diğer adalara dağılmasında etkin bir sandal görevi görebileceği önermesinden yola çıkarak, Pisonia tohumlarını deniz suyunda ıslatmaya çalıştı. Ancak ne yazık ki, tohumlar suda bekletilmesinden beş gün sonra öldü ve bu da kuşların kalıntılarını bir çeşit gemi olarak kullanmanın muhtemel avantajını ortadan kaldırdı. Öte yandan, araştırmacılar, deniz suyuna daldırılan bazı tohumların duruma göre 4 haftalık bir periyodun ardından hala çimlenebildiği bulgusuna da ulaştı. Bundan yola çıkılarak da, belki de canlı kuşlar üzerinde yola çıkacak şekilde evrimleşen tohumlar bulunduğu sonucuna ulaşıldı, fakat yine de yol boyunca bazı ölümler görülüyor.

Kuşları canlı tutmak, dağılmanın anahtarı gibi görünüyor, fakat son derece yapışkan tohumlara sahip olmak ve bir kümede birçok tohum üretmek gibi talihsiz bir sonuç, bazı kuşların ölümüne neden oluyor. Pisonia üzerine araştırmacıların yürüttüğü çalışma 2005 yılında Journal of Tropical Ecology'de yayımlandı. Peki neden şimdi gündeme geldi?

David Attenborough'un sunduğu ve BBC'nin yeni Planet Earth II belgesel dizisinde kuş yakalayan ağaca dair şahane bir bölüm yer alıyor:

Elbette ki, bu durumun bir gün ağaca bir avantaj sağlayabileceği ya da üzerine yuva yapan deniz kırlangıçlarını tohumların yapışkan karakteristiğine daha az hassas hale getiren özelliklerin evrimleşmesi mümkündür.

Doğada gördüğümüz her davranış veya özelliğin belirli bir amaca uygun olarak evrimleştiğini düşünmek son derece akıllıcadır.
Kaynak ve İleri Okuma
Etiket

Projelerimizde bize destek olmak ister misiniz?

Dilediğiniz miktarda aylık veya tek seferlik bağış yapabilirsiniz.

Destek Ol

Yorum Yap (0)

Bunlar da İlginizi Çekebilir