Yaşanabilir gezegen arayışı çoğunlukla 'Dünya'nın ikizini aramak' şeklinde anlaşılagelmiş bir olgudur. Tamamen hatalı bir algı olduğunu söylemek yanlış olacağı gibi, Güneş sisteminin dışında gelecek araştırmalara yön verebilecek nitelikte taşsı gezegenler bulunduğunu söylemekte de yarar var. Belçika, KU Leuven'den araştırmacılar, kendi "güneş"lerine aynı yüzlerini dönmüş (sabit bir tarafın yıldıza dönük olması anlatılıyor) olan dışgezegenler için 165 iklim benzetimi kurgulayıp, uyguladı. Buradan yapılan keşfe göre, her üç iklim tipinden ikisi potansiyel olarak 'yaşanabilir' sayılabilir.
Dışgezegenlerin çoğunluğu, kızıl cüceler olarak bilinen görece daha küçük ve soğuk yıldızların yörüngesinde dönmektedir. Bu sebepten ötürü, ancak yıldızlarına yakın mesafelerde bulunan dışgezegenlerin sıvı su bulunduracak kadar sıcak olabilecekleri düşünülmektedir. Dahası, yıldızlarına yakın olmak potansiyel olarak 'yaşanabilir' olan bu gezegenlerin araştırma amaçlı tespit edilmelerinin ve gözlemlenmelerinin de daha kolay olduğu da bir gerçektir.



Yıldızlarına yakın mesafede dönmekte olan dışgezegenlerin çoğu aynı yüzeyleri ile yıldızlarına dönüktür. Bu da gezegenlerin sabit (kalıcı halde) gündüz ve gece tarafları olduğu anlamına gelmektedir. Yine de bu durum, bu gezegenlerin bir tarafındaki iklimin çok sıcak diğer tarafındakinin ise dondurucu olduğu anlamına gelmemektedir. Bunun sebebi ise son derece verimli bir şekilde  yüzey sıcaklığını 'yaşanabilir' aralıklarda tutmalarını sağlayan 'iklimleme sistemleri'dir.

KU Leuven'den Dr. Ludmila Carone, Profesör Rony Keppens, ve Profesör Leen Decin, bu dışgezegenlerin muhtemel iklimlerini eşi benzeri görülmemiş detaylılıkta analiz ettiler. 3D modellere dayanarak, farklı rotasyon süresi (yıldızları etrafındaki bir tam döngüyü tamamlama süresi) ve büyüklüklere sahip olan dış gezegenleri inceleyen ekip; bu taşsı gezegenlerin üç ayrı iklim modelinden birine sahip olabileceklerini ve bunlardan da ikisinin 'yaşanabilir' olduğunu tespit etti.

Kendi etrafında dönme süresi 12 günün üzerinde olan dışgezegenlerde, ekvator bölgelerinin üzerindeki atmosferin üst katmanlarında 'süperrotasyon' olarak bilinen doğu-yönlü rüzgar jetleri gerçekleşiyor. Bu da gezegenlerin gündüz olan yarılarının yaşanamayacak kadar sıcak olmasına engel oluyor.

Diğer muhtemel rüzgar sistemi ise, daha zayıf olan ve daha yüksek enlemlerde gerçekleşen iki batı-yönlü rüzgar jeti ile karakterize ediliyor. Üçüncü bir iklim seçeneği ise zayıf süperrotasyon ile iki yüksek-enlem rüzgar jetini kombine ediyor. Bu son iki rüzgar sistemi 'iklimleme sistemi'nin çalışmasına engel olmamaktadır ve uygulanan gezegenler potansiyel olarak 'yaşanabilir' özelliğini korumaktadır.

Araştırmanın bulguları gelecek araştırmalarının dizaynı için paha biçilemez veriler sunuyor. Bu araştırma, sadece Güneş'e yakın olanlar için değil, aynı zamanda Dünya'ya benzemedikleri için yaşanabilir kategorilerinden çıkarılan uzak gezegenlerin de tekrar araştırmalara dahil edilmesini ve incelenmesini sağlayabilir.

---

Referans : L. Carone, R. Keppens and L. Decin. Connecting the dots – II. Phase changes in the climate dynamics of tidally locked terrestrial exoplanets. MNRAS, 2015 DOI: 10.1093/mnras/stv1752

---