Yaklaşık 7000 yıl önce --Neolitik dönemde-- insan genetik çeşitliliğinde tuhaf bir şey meydana geldi. Devamındaki 2000 yıl boyunca da Afrika, Avrupa ve Asya'da Y kromozomunun genetik çeşitliliği çöktü.

İnsanlar arasındaki genetik çeşitlilikte görülen düşüşler, modern insanlardaki genetik örüntülere bakıldığında yeni fark edilmiş bir şey değildir. Fakat bu durum genellikle, belki bir felâketin ya da populasyonun küçülmesine neden olan diğer olayların bir sonucu olarak bütün bir populasyonu ve nihayetinde de gen havuzunu etkiler.

Ancak Neolitik dönemde Y-kromozomunda görülen darboğaz, 2015'teki keşfinden bu yana bir bilmecenin parçasıydı. Bunun nedeni yalnızca babadan oğula geçen Y kromozomundaki genler üzerinde gözlemlenmiş olmasıydı, yani populasyonun tamamını değil yalnızca erkekleri etkilemesiydi.

Bu da çevresel bir nedenden ziyade sosyal bir nedene işaret ediyor ve geçmiş 12.000 ile 8.000 yılları arasında insanlar, baba soyuna ait yapılarla daha fazla tarımsal kültüre kaydıkça toplumsal yeniden yapılanmalara neden oldu. Bu açıdan bakınca durumun bununla bir ilgisi olabileceğini söyleyebiliriz. 25 Mayıs'ta (2018) Nature Communications'da yayımlanan araştırmada, bilgisayar modellemesi aracılığıyla Y kromozomundaki bu Neolitik darboğazın erkek soyu klanları arasındaki savaştan kaynaklandığını ileri sürülüyor.

Esasında, genetik çeşitlilikteki bir düşüş populasyonda da illa bir düşüş olacağı anlamına gelmez. Yani yavru üreten erkek havuzunda düşüş görülebilirken, erkek nüfusu tamamen aynı kalabilir.

Bu durum 2015 yılındaki makalenin araştırmacıları tarafından ileri sürülen senaryolardan birisiydi. Biyolojik anlamda bir "en uygunun hayatta kalması" yerine; sağlık ve güç birikimi, sınırlı sayıdaki "sosyal olarak uyum sağlamış" erkek ve oğullarının üreme başarısını arttırmış olabilir.

Mayıs ayında yayımlanan araştırma da bu hipotez üzerine kuruldu. Araştırma ekibi, erkekler kendi klanlarıyla yaşamlarını sürdürmeye devam ederken bir klan içinde kadınların yeni klanlarla evlenmiş olabileceğini belirtiyor. Bu da şu anlama gelebilir; klan içerisindeki Y kromozomu çeşitliliği sınırlı kalabilir. Ancak, bu durum farklı klanlar arasında neden çok küçük çeşitlilik bulunduğunu açıklamıyor. Öte yandan, eğer çatışmalar bütün klanları yok etmişse, bu durum pek çok erkek soyunun ortadan kalmasına yani Y kromozomu çeşitliliğinin azalmasına neden olabilir.

Araştırmada kullanılan bilgisayar modellemesi bu senaryonun olasılığını doğruladı. Simülasyonlar, kadınların serbest takıldığı ancak erkeklerin kendi klanları içerisinde kaldığı erkek soyu klanları arasındaki savaşların, Y kromozomu çeşitliliği üzerinde zamanla güçlü bir etki bıraktığını gösterdi. Bununla birlikte, modellemeler, erkek ve kadınların klanlar arasında serbestçe dolaşmasına müsaade eden sosyal bir yapının, klanlar arasında bir anlaşmazlık bulunsa bile Y kromozomu üzerinde böyle bir etki bırakmadığını ortaya koydu.

Bu hipotez aynı zamanda Avrupa DNA örneklerindeki bir bulguyla da desteklenmektedir - Y kromozomunun geçirdiği darboğaz, erkeklerin yüksek düzeylerde akraba olduğunu gösteren bir özelliktir.

Araştırma makalesinde, Avrupalı post-Neolitik agropastoralist kültürlerdeki erkek gruplarının avcı toplayıcılarla kıyaslandığında nispeten daha az sayıda atadan olduğuna ve bu örgünün özellikle de pastoralistler arasında belirgin olduğuna değiniliyor.

İlginç bir biçimde, söz konusu darboğazın belirginliğinde çeşitlilikler bulunuyordu. Bu darboğaz, Doğu ve Güneydoğu Asya populasyonlarında; Avrupa, Batı ve Güney Asya populasyonlarından daha az belirgindi. Bu durumun muhtemel nedeni de, Avrupa, Batı ve Güney Asya bölgelerinde pastoral kültürler çok daha önemli oluşuydu.

Araştırma ekibi, sosyoloji, biyoloji ve matematiği birleştiren metodolojilerini, akrabalık ilişkilerinin ve kültürel gruplar arasındaki genetik çeşitliliğin siyasal tarihle nasıl bağlantılı olduğunu gözlemlemek için diğer kültürlere uygulama noktasında heyecan duyuyor. Araştırmacılar, insanlığa özgü fenomenler olan politik ve sosyal örgütlenmedeki kültürel değişimlerin genetik çeşitliliğin paternlerine henüz keşfedilmemiş ölçülerde genişletilebileceğini ileri sürüyor.